Opinie - Ouderen zijn geen kinderen

De verandering in de communicatie gebeurt op verschillende manieren: de intonatie wordt verhoogd zoals bij het spreken tegen een hond of een baby, men spreekt enkel met simpele woorden en korte zinnen, men articuleert zeer overdreven, spreekt overdreven luid, er worden te pas en te onpas verkleinwoorden gebruikt of er wordt in de derde persoon meervoud gesproken wanneer de actie vooral betrekking heeft op één van de twee gesprekspartners.

Wanneer we de rollen omdraaien, wordt meteen duidelijk hoe denigrerend een dergelijke manier van communiceren is. “Dag Jantje, gaan we vandaag boodschapjes doen samen? Maar eerst gaan wij wel een plasje doen hé. Jaja, anders moet je misschien in de winkel!” Een dame van 80 die een hulpverlener zo aanspreekt, kan rekenen op een paar gefronste wenkbrauwen. Toch worden ouderen, vaak met de beste bedoeling, aangesproken alsof ze amper vier jaar oud zijn of niet weten wanneer ze best een bezoek brengen aan het toilet.

Paternalistisch en beledigend

Dit wordt veelal ervaren als paternalistisch en beledigend. Bovendien heeft elderspeak negatieve gevolgen voor de mentale en fysieke gezondheid van de ontvangers van deze boodschappen.  Het is niet zonder effect. Hoe komt het dat een gegeven als taalgebruik een dergelijk grote weerslag heeft op iemands gezondheid?

Wanneer er gesproken wordt tegen oudere personen op een kinderlijke wijze, neemt men impliciet de houding aan dat zij een heleboel zaken niet begrijpen. Elderspeak gebruiken is dus meer dan enkel hoe er gesproken wordt tegen iemand die ouder is. Het zegt iets over wat men denkt dat iemand kan verstaan, wat de mentale capaciteit van de gesprekspartner is. Het verraadt een bevooroordeelde houding die soms heel onbewust en zonder kwade bedoelingen aangenomen wordt. Men spreekt niet alleen tegen ouderen alsof het kinderen zijn, men behandelt hen ook zo.

Een gemiste kans
 

Wanneer er aangenomen wordt dat mensen vanaf een bepaalde leeftijd alleen nog versimpelde boodschappen vatten, worden diepzinnigere gesprekken met hen uit de weg gegaan. Zo ontstaat er een beperking in het soort onderwerpen die worden aangesneden. Er wordt vooral  op de oppervlakte gebleven. Dit is een gemiste kans voor intergenerationele dialoog. Het waardevolle perspectief van iemand op latere leeftijd, gaat immers verloren. Er wordt niet naar gevraagd.

Elk individu heeft zijn eigen kennen en kunnen. Door oudere personen op éénzelfde en kinderlijke wijze te benaderen, worden hun capaciteiten weggecijferd. Het doet hun in het slechtste geval geloven dat zij nog maar weinig weten en verstaan. Ouderen zijngeen kinderen, behandel hen dus ook niet zo.

Sara Motoi
Stafmedewerker beeldvorming en participatie Vief vzw