Ouderen zijn één GRIJZE massa
Ouderen zijn een diverse groep. Denk maar aan verschillen in cultuur, opleiding, afkomst en genderidentiteit.
Dat is een denkfout
Die 'grijze massa' oogt wel degelijk kleurrijk. Dè oudere bestaat immers niet.
De groep mensen die we ouderen noemen is heel divers, zowel in opleiding, persoonlijkheid, cultuur, achtergrond als genderidentiteit.
Stokoude clichés doorbreken
Vraag aan een willekeurig persoon om een vrouw van 70 te schetsen en de kans is groot dat je een tekening terugkrijgt van een voorovergebogen vrouw met grijs haar, een wandelstok en een bril.
De clichématige voorstelling van ouderen is het resultaat van de jarenlange stereotiepe beeldvorming over deze doelgroep. Ouderen worden neergezet als een groep die aan het beeld van algemene en collectieve aftakeling voldoet. Dit beeld schiet echter te kort, want de ene oudere is de andere niet. Dè oudere bestaat niet. Het profiel van de ouderen toont vandaag dan ook een grotere diversiteit dan enkele decennia geleden.
"Tussen een zestiger en een 80-plusser zijn er grote verschillen qua mogelijkheden, gezondheid, middelen, netwerk, achtergrond, voorkeuren, ..."
Steeds meer verschil in leeftijd binnen de groep ouderen
Door verbeteringen op vlak van medische zorg, hygiëne, levensomstandigheden en -middelen is de levensverwachting van de bevolking fors gestegen. Mensen worden alsmaar ouder. Tegenwoordig is het niet meer uitzonderlijk dat iemand de gezegende leeftijd van 100 haalt. Zo is de gemiddelde levensduur van een man tussen 1950 en 2019 toegenomen van 70,3 tot 79,6 jaar. Bij vrouwen gaat het over een stijging van 72,6 tot 84 jaar. Deze stijging zien wetenschappers verder doorzetten in de toekomst.
Niet meer over dezelfde kam aub
De groep ouderen is dus zeker geen homogene groep. Heel vaak wordt de leeftijdsgrens van de groep ouderen gelegd op 60 jaar. Maar iemand van 61 jaar is niet hetzelfde als iemand van 75 jaar of 90 jaar. Binnen de groep ouderen zitten verschillende generaties die niet over dezelfde kam geschoren kunnen worden. Het is belangrijk om de generationele diversiteit te erkennen tussen enerzijds de jonge senioren, oudere ouderen en hoogbejaarden.
Steeds meer verschil in culturele achtergrond
Net zoals bij alle andere bevolkingsgroepen, is er ook steeds meer etnisch-culturele variëteit te bemerken binnen de groep ouderen. Het gaat daarbij veelal om mensen die na de Tweede Wereldoorlog als arbeidsmigranten aan de slag gingen, maar ook om mensen die in recentere perioden als asielzoeker of vluchteling in België terecht gekomen zijn. De interculturalisering van deze bevolkingsgroep mag dan ook niet ongezien blijven.
Oud worden in het tweede thuisland
Een toenemend aantal personen bouwde een leven uit en wordt oud in hun tweede thuisland. Tot op heden vormen personen met een andere etnisch-culturele achtergrond nog maar een kleine minderheid van de oudere bevolkingen in België, maar het is een groeiende minderheid en één waarvan de specifieke noden moeten worden erkend.
Steeds meer diversiteit wat betreft de opleiding/sociaal-economische positie
Een belangrijke determinant voor welvaart en welzijn is het onderwijsniveau. Vanaf de jaren 60 is de onderwijsdeelname van de Belgische bevolking sterk gestegen. De (jonge) ouderen van vandaag zijn dus veel vaker hoger opgeleid dan vroeger. In tegenstelling tot oudere senioren of hoogbejaarden kregen zij toegang tot een alsmaar diverser wordend aanbod van scholing en opleidingen, zowel beroepsgericht als op academisch niveau. Dit resulteerde voor hen bijgevolg ook in een betere sociaaleconomische positie.
Steeds meer diversiteit in seksuele geaardheid en genderidentiteit
Hoewel het lijkt dat homoseksualiteit en transseksualiteit ‘jonge’ begrippen zijn en enkel voorbehouden is voor de jongere generaties, zijn er binnen de groep ouderen ook veel holebi- en/of transouderen. In Vlaanderen alleen al zouden er naar schatting zo’n 200.000 holebi-ouderen zijn. Door de grote onzichtbaarheid, wordt deze groep ouderen helaas te vaak vergeten en niet (h)erkend.
Geen discriminatie meer aub
Holebi- en transouderen zijn in vele opzichten hetzelfde als heteroseksuele, cisgender ouderen, maar hebben vaak een ander levenspad gevolgd. Ze ondervonden discriminatie aan den lijve of kozen voor een ‘maatschappelijk gepaste’ levenswijze ten koste van zichzelf. Vaak kunnen zij hun levensverhaal niet delen met anderen, en in contact met zorgverleners laten zij uit angst voor discriminatie hun seksuele en gendervoorkeuren meestal onvermeld.
"Het zijn vooral ouderen in woonzorgcentra of andere verzorgingstehuizen die terug in de kast kruipen, uit angst hun leefstijl en sociale contacten daar niet te kunnen/mogen handhaven."
Ouderen één grijze massa? De werkelijkheid geeft uiteenlopende antwoorden op die vraag. Dè oudere bestaat niet: de groep mensen die we ouderen noemen is heel divers, in opleiding, persoonlijkheid, cultuur en genderidentiteit.
