Opinie - Denken dat ouderen geen seks meer hebben, is niet zonder gevolgen.

Naarmate we ouder worden kan de manier waarop we seks ervaren veranderen. Hoe en hoe vaak we seks beleven hangt af van diverse factoren: de beschikbaarheid van partners, hoe we in ons vel zitten, hoeveel tijd we hebben en onze gezondheid. Dit is overigens niet alleen het geval voor ouderen. Helaas wordt het al dan niet lichamelijk functioneren bij ouderen overmatig benadrukt, terwijl dit geen negatieve impact hoeft te hebben op de seksuele beleving. Ouderen omschrijven seks in een brede waaier van intieme handelingen en iedereen zou er baat bij hebben als we seks zouden ontdoen van de rigide heteronormatieve interpretatie. Seks kan zoveel meer zijn dan alleen geslachtgemeenschap.

Seksuele gezondheid en welzijn

Seks en de stereotypen errond hebben een effect op het welzijn van ouderen. Seksuele activiteit en intimiteit hebben een positieve impact op interpersoonlijke relaties, op de fysieke en mentale gezondheid en op de kwaliteit van het leven. Dit verandert niet bij het ouder worden, ook ouderen hebben baat bij seksuele activiteit en intimiteit. Maar op het vlak van seksuele gezondheid is het evenzeer van belang dat ouderen gezien worden als seksuele wezens.

In de ‘global report on ageism’ schrijft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat soa’s bij ouderen wereldwijd aan het toenemen zijn. Dit is problematisch wanneer je bedenkt dat ouderen meestal niet opgenomen worden in studies over seksueel overdraagbare aandoeningen en dat de meeste campagnes tegen soa’s gericht zijn op jongeren. Hierdoor kan de illusie ontstaan dat ouderen een verminderd risico zouden hebben voor het oplopen van een seksueel overdraagbare aandoening. Daarom is het belangrijk dat ouderen door gezondheidswerkers erkend worden als seksuele wezens. Zo zullen ouderen zich ook meer comfortabel voelen om hun seksuele gezondheid met hen te bespreken. Wanneer ouderen het gevoel hebben dat hun actieve seksuele leven afwijkt van de norm, zullen zij minder geneigd zijn of schaamte voelen om hierover een arts te raadplegen. Dit zal hun gezondheid vanzelfsprekend niet ten goede komen.

Seks in woonzorgcentra

Voor ouderen, die in een woonzorgcentrum wonen, kunnen negatieve stereotypen een nog grotere rol spelen. Vooroordelen van personeel, familieleden en andere bewoners kunnen een gezonde expressie van seksuele verlangens in de weg staan. Ouderen in woonzorgcentra worden helaas dikwijls gepercipieerd als aseksueel en kwetsbaar. Hierdoor worden ze vaker beschouwd als potentiele slachtoffers, die beschermd moeten worden tegen afwijkend seksueel gedrag. Deze mentaliteit bemoeilijkt de seksbeleving in woonzorgcentra.

Daarbovenop dient er ruimte en voldoende privacy te worden voorzien in woonzorgcentra. Simpele maatregelen zoals kloppen voor het betreden van een kamer of bewoners de mogelijkheid geven een ‘gelieve niet te storen’- kaartje aan hun klink te hangen, zijn enkele eenvoudige handelingen die nog te weinig toegepast worden. Ook de infrastructuur laat momenteel te wensen over. Hoewel sommige woonzorgcentra wel aansluitende kamers voorzien voor koppels, is er zelden de mogelijkheid voor ouderen om in hetzelfde bed te slapen. Tweepersoonsbedden die afgestemd zijn op de noden van ouderen zouden een standaard optie moeten zijn in elk woonzorgcentrum.

Deel van het medicijn is meer kennis en training. Meer vorming over deze onderwerpen kan ervoor zorgen dat zorgpersoneel een positievere houding ten opzichte van ouderen hun seksbeleving cultiveert
 

Oud en holebi

Niet alleen de seksbeleving wordt bemoeilijkt in woonzorgcentra, maar ook de uiting van seksuele geaardheid blijkt problematisch. Verzorgend en omkaderend personeel nemen te vaak aan dat ouderen, die zich aanmelden in een woonzorgcentrum, heteroseksueel zijn. Niet louter het personeel van woonzorgcentra maakt dikwijls verkeerdelijk deze veronderstelling. In de media worden ouderen bijna uitsluitend voorgesteld als monogaam, celibatair en hetero. Maar holebi’s worden nu eenmaal ook ouder en iemand zijn seksuele geaardheid verandert niet met het ouder worden.

Helaas kruipen ouderen die holibi zijn onder druk van stigmatisering op latere leeftijd soms terug in de kast . Ouderen vanaf 80 jaar zouden ook meer geïnternaliseerd stigma voelen. De angst alleen al om gediscrimineerd of uitgesloten te worden op basis van hun seksuele geaardheid kan bovendien een enorme stressimpact hebben. Meer bewustwording rond oudere holebi’s is nodig, zodat iedereen zichzelf kan blijven en uiting kan geven aan hun seksuele verlangens zonder hiervoor schaamte te ervaren.

Hoewel seks en seksueel welzijn een zeer persoonlijk gegeven is, heeft de samenleving toch een impact op dit domein van ons leven. De samenleving heeft een invloed op de manier waarop we uiting geven aan onze seksuele gevoelens. De seksuele expressie van ouderen wordt beïnvloed door diverse biologische en psychosociale factoren. Negatieve vooroordelen en stereotypen maken hier een belangrijk deel van uit.

Denkfouten hebben impact

Het idee dat ouderen geen seks meer hebben, lijkt op het eerste gezicht misschien een onschuldige denkfout. Maar de manier waarop we over ouderen denken, heeft een directe impact op ons handelen en hoe we de samenleving vormgeven. De wijze waarop we denken over ouderen en seks, creëert drempels voor ouderen die hun gezondheid en welzijn niet ten goede komen. Ons gedachtegoed is een cultureel goed: wij allemaal samen geven vorm aan de beeldvorming van ouderen. Daarom is het belangrijk dat we ons meer bewust worden van de foutieve denkbeelden die wij over ouderen in stand houden. Een jaar lang zal Vief met de beeldcampagne ‘denkFOUD” foutieve denkbeelden over ouderen corrigeren, zodat wij deze kunnen inruilen voor een meer positief en correct beeld over ouderen.

Karolien Favoreel,

Stafmedewerker beeldvorming en participatie Vief vzw

Bronnen

Estill, A., Mock, S.E., Schryer, E. & Eibach, R.P. (2018). ‘The Effects of Subjective Age and Aging Attitudes on Mid- to Late-Life Sexuality’, The Journal of sex research, Vol.55(2), p.146-151
Gatling, M., Mills, J. & Lindsay, D. (2016). ‘Sex after 60? You've got to be joking! Senior sexuality in comedy film’, Journal of aging studies, Vol.40, p.23-28
Messelis, E. & Bauer, M. (2019). ‘Sex and Intimacy Policy in Residential Aged Care Facilities in Flanders, Belgium’,  Sexuality and disability, Vol.38 (1), p.85-93
Srinivasan, S., Glover, J., Tampi, R.R., Tampi, D.J. & Sewell, D.D. (2019). ‘Sexuality and the Older Adult’, Current psychiatry reports, Vol.21(10), p.1-9u
Syme, M.L., Cohn, T.J., Stoffregen, S., Kaempfe, H.L. & Schippers, D. (2019) ‘"At My Age ... ": Defining Sexual Wellness in Mid- and Later Life’, The Journal of sex research, Vol.56(7), p.832-842
WHO (2021). Chapter 3: the impact of ageism against older people in ‘Global report on Ageism’